Przejdź do treści

z ziemi gródeckiej do głubczyckiej

  • przez

Zmiany granic, jakie zostały ustalone po klęsce Niemiec w maju 1945 roku, wynikały z podjętych na przełomie listopada i grudnia 1943 roku ustaleń „Wielkiej Trójki”: Związku Radzieckiego, USA i Wielkiej Brytanii w Teheranie. Uwzględniały one właściwie tylko cele i wpływy ich samych, a zwłaszcza ZSRR. Skutkiem tego było to, że mimo uczestnictwa zbrojnego w obozie zwycięzców Polska stała się łupem wspólnika III Rzeszy z 1939 r – ZSRR.
Ostatecznie Wielka Brytania i Stany Zjednoczone zdradziły Polskę w dniach 4–11 lutego 1945 roku w Jałcie, gdzie zatwierdzono nowy podział świata, wskutek czego pozornie niepodległy kraj, znalazł się w obozie sowieckim. Na „wyzwolonych” skrawkach polskiej ziemi powołano z nazwy tylko Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, a w dniu 5 lipca 1945 roku cofnięto uznanie rządowi polskiemu w Londynie.
W dniach 17.07-02.08.1945 r. odbyła się konferencja w Poczdamie, gdzie postąpiono z Polską tak, jakby to ona przegrała wojnę. Bez zdania rządu polskiego i społeczeństwa oddano Kresy Wschodnie z Wilnem i Lwowem Związkowi Radzieckiemu. W zamian Polska otrzymała tak zwane Ziemie Odzyskane. Kraj utracił połowę ziem na wschodzie aż do Buga i otrzymał w zamian dawne ziemie piastowskie z granicą zachodnią na Odrze i Nysie Łużyckiej. W taki sposób mocarstwa po swojemu zakreśliły kształty i granice nie tylko naszego państwa oraz postanawiały w ogóle o istnieniu państw. Za pociągnięciem pióra, nagle ziemie jednego kraju przechodziły w inne ręce. Powodowało to także zmiany ludnościowe i narodowościowe wynikające z przymusowych przesiedleń.
W skutek Jałty, miliony Polaków zamieszkujących Kresy Wschodnie, musiało na zawsze opuścić swoje rodzinne domy, miejscowości i sąsiedztwo oraz udać się w nieznane by żyć odtąd w obcym sobie środowisku. Była to wędrówka narodu porzuconego przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone, jako niepotrzebnego sojusznika.
Przywiezione przez sowieckie czołgi władze, wygnanie Polaków ze swojej ziemi nazwały dla niepoznaki „repatriacją”, czyli powrotem do ojczyzny. Czyżby do 1939 roku w niej nie mieszkali?
Polacy pozostawiający dorobek życia, zaopatrzeni w tzw. „kartę ewakuacyjną”, załadowani do towarowych wagonów, rozpoczynali podróż na zachód w nieznane – do „Polski Ludowej”. Tym, którzy zostali, narzucono obywatelstwo radzieckie. Część z nich z czasem się zruszczyła, tak że w teraźniejszości dochodzi to takich przypadków,  że ich potomkowie czujący się Ukraińcami, szukając sposobu wyjazdu zagranicznego za pracą (a takim jest Karta Polaka), przypadkiem odkrywają swoje polską tożsamość.

Podstawowymi dokumentami związanymi z osiedleniem w nowym miejscu, stały się „Rejestry osiedlonych” i „Protokoły przekazania repatriantowi-przesiedleńcowi gospodarstwa w posiadanie przez Państwowy Urząd Repatriacyjny”. W założeniu „Protokoły” miały być sporządzane w każdym przypadku przekazania gospodarstwa rolnego. Oprócz informacji o przydzielonym gospodarstwie zawierały nazwę miejscowości, z której osoba otrzymująca je przybyła, jak również nazwę miejscowości, w której się osiedliła. Gospodarstwo otrzymywała jedna rodzina. W okresie nasilenia się ruchu osadniczego zdarzały się jednak przypadki, że przekazywanie gospodarstw użytkownikom nie odbywało się protokolarnie i zachowana dokumentacja nie jest pełna.
Do celów przesiedlenia Polaków na Ziemie Odzyskane powołano na podstawie dekretu PKWN z dnia 7 października 1944 roku Państwowy Urząd Repatriacyjny. W drugiej połowie 1945 roku powstały powiatowe oddziały PUR.
Taki urząd repatriacyjny powstał też w Głubczycach, który osiedlił przybyszy zza Buga po powiecie. W powiecie głubczyckim zamieszkali także mieszkańcy ziemi gródeckiej, w tym połowa wysiedlonych Polaków z Dolinian.
Na pytanie, gdzie dokładnie osiedlili się mieszkańcy powiatu Gródek Jagielloński odpowiada praca Arkadiusza Szymczyny i Katarzyny Maler „Kresowi mieszkańcy ziemi głubczyckiej (w 100 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę)”, Tom 2, z 2018 r. Twórcy opracowania sięgnęli do źródeł, którymi były Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej oraz „Rejestr osiedlonych powiatu Głubczyce”, znajdujący się w Wydziale Geodezji i Nieruchomości Starostwa Powiatowego w Głubczycach.
Równorzędną pracą jest Opolski Rocznik Muzealny, Tom XVIII, część 2 z 2011 r. „Pochodzenie terytorialne ludności napływowej i geografia powojennych osiedleń na wsi opolskiej”. Zachęcam do zapoznania się z tymi opracowaniami i do dokonywania porównań.

Powiat Gródek Jagielloński dzielił się na gminy Białogóra, Domażyr, Gródek Jagielloński, Janów, Lubień Wielki, Łozina, Mszana, Rodatycze, Stawczany i Wiszenka.
Powiat Głubczyce dzieli się na gminy Baborów, Branice, Głubczyce i Kietrz.

.

miejsce osiedlenia miejsce pochodzenia Liczba rodzin

Baborów

brak lub Rodatycze

0 (1)

Bliszczyce

Janów

1

Branice

Gródek Jagielloński

1

Ludmierzyce

Rodatycze

4

Nowa Cerekwia

Bratkowice

11

Nowa Cerekwia

Dobrzany

5

Nowa Cerekwia

Doliniany

105

Nowa Cerekwia

Gródek Jagielloński

10

Nowa Cerekwia

Henrykówka

1

Nowa Cerekwia

Lubień Wielki

1

Nowa Cerekwia

Majdan

1

Nowa Cerekwia

Putiatycze

3

Nowa Cerekwia

Rodatycze

3

Nowa Cerekwia

Rottenhan

1

Nowa Cerekwia

Stodółki

1

Nowa Cerekwia

Wołczuchy

4

Pilszcz

Gródek Jagielloński

1

Pilszcz

Rodatycze

7

Równe

Rodatycze

4

Włodzienin

Załuże

1

Wysoka

Cuniów

1

Wysoka

Gródek Jagielloński

1

Doliniańcy jako jedyni zwarcie zasiedlili jedną wieś – Starą Cerekwię, nazwaną potem Nową Cerekwią. Szacuje się, że do tej wsi trafiło 105 rodzin, a dalsze 102 rodziny osiedliło się w Kościerzycach pod Brzegiem.

Miejsca pochodzenia na mapach WIG:

Za:
Arkadiusz Szymczyna i Katarzyny Maler „Kresowi mieszkańcy ziemi głubczyckiej (w 100 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę)”, Tom 2, z 2018 r.
Opolski Rocznik Muzealny, „Pochodzenie terytorialne ludności napływowej i geografia powojennych osiedleń na wsi opolskiej”, Tom XVIII, część 2 z 2011 r.
mapy – http://igrek.amzp.pl/

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *