kronika parafialna

Zaginiona Kronika Parafii Gródek Jagielloński odnalazła się w zbiorach Archiwum Diecezjalnym w Zielonej Górze. Jest opisana głównie po polsku, ale też i po łacinie. Znajduje się w zespole 111, sygnatura PGJ-kat 1.
Poniżej streściłem główne wydarzenia w parafii (i na świecie) opisane w powyższej kronice. Pominąłem tę część napisaną po łacinie, którego nie znam. Jeśli ktoś zna ten język, bardzo bym prosił o przetłumaczenie.
Księga daje wiedzę o nie tylko o nazwiskach księży urzędujących na pobliskich parafiach, ale i o osobach świeckich. Opisuje wydarzenia kościelne, które przeplatają się ze świeckimi, czasami dość dokładnie i szczegółowo. Urywa się w we wrześniu 1939 r. Późniejsze wydarzenia są bardzo skrótowe, a te dotyczące kościoła skupiają się tylko na rozbudowie.
Mimo wszystko, jest bardzo cennym źródłem wiedzy i uzupełnia wiadomości o dawnych czasach, miejscowościach wchodzących w skład parafii a także i o osobach.
Pierwszym wpisem w Kronice jest ufundowanie parafii w Gródku przywilejem miejscowym przez króla Polski Władysława Jagiełłę podczas uroczystości beatyfikacji błogosławionego Stanisława męczennika we wrześniu 1389 r.

1894
– pobłogosławienie rozszerzonej kaplicy św. Barbary w Gródku,
– połowa lutego – wstawienie nowych organ do kościoła,
– 12 czerwca – pobłogosławienie kaplicy w Burghtalu z przywilejem odprawiania mszy świętej,
– 27 września – poświęcono powiększoną kaplicę w Czerlanach.

1896
– budowa nowej plebanii, do której księża sprowadzili się w dniu 9 września.

1906
– 14 października – zmarł proboszcz ks. Andrzej Zieliński, administratorem parafii mianowano ks. Józefa Rysza.

1907
– wyłożono kościół płytkami.

1908
– 2 stycznia – mianowanie proboszczem ks. Leonarda Moczarowskiego,
– 21-26 marca – rekolekcje dla kobiet, 23-28 marca dla mężczyzn,
– 23 kwietnia – mianowanie dziekanem gródeckim ks. Leonarda Moczarowskiego,
– 10-30 kwietnia – sprawiono ze składek parafian dwie figury: Matki Boskiej z Lourdes i Serca Pana Jezusa,
– 5 czerwca – poświęcenie kamienia węgielnego pod budynek „Gwiazdy”,
– 16 lipca – poświęcenie kamienia węgielnego pod żeńską szkołę 7 klasową w Gródku Jagiellońskim,
 – 1 października – kongregacja dekanatu gródeckiego,
– 23 grudnia – poświęcenie nowych figur polichromowanych, św. Wojciecha i św. Stanisława.

1909
– 7 stycznia – poświęcenie domu „Gwiazdy”,
– 21-23 lutego – nabożeństwo 40 godzinne na zakończenie zapust,
– 10-14 marca – rekolekcje dla inteligencji,
– 25 kwietnia – uroczystość św. Marka z procesją,
– 2 maja – papież Pius X zezwala na coroczne obchody w I niedzielę maja Uroczystość Najświętszej Panny Marii Królowej Polski,
– 13 września – uroczyste otwarcie i poświęcenie nowowybudowanej obok kościoła żeńskiej szkoły,
– 3 października – odpust,
–  17 października – obchody 100 letniej rocznicy śmierci Juliusza Słowackiego.

1910
– 6-8 lutego – rekolekcje dla ludu,
– 12 lutego – diamentowy ślub Karola Meisnera i Józefy Falińskiej,
– 22-26 lutego – rekolekcje dla inteligencji,
– 14 marca – sprowadzenie nowych konfesjonałów,
– 29 czerwca – obchody 500-lecia zwycięstwa wojsk polsko-litewskich nad Krzyżakami pod Grunwaldem w 1410 roku,
– 1 września – przybycie drugiego wikarego, ks. Józefa Początka,
– 14 września – odpust,
– 15 września – ofiarowanie dla kościoła przez Eleonorę Leszczyńską z domu Walter obrazu Najświętszej Panny Marii Nieustającej Pomocy,
– 1 października – przekształcenie szkoły im. Królowej Jadwigi z 6 na 7 klasową,
– 24 grudnia – nowa chrzcielnica.

1911
– 26-28 lutego – rekolekcje dla ludu,
– 9 lipca – pierwsza msza nowowyświęconego księdza Michała Duszeńko pochodzącego z Lwowskiego Przedmieścia-Morgów,
– 5 września – poświęcenie szkoły 4 klasowej na Przedmieściu Zastawskim,
– 14 września – odpust, założenie nowej Drogi Krzyżowej,
– 21 grudnia – założenie nowej ambony.

1912
– 18-20 lutego – rekolekcje parafialne,
– 19-23 marca – rekolekcje dla inteligencji,
– 4 kwietnia – przysłanie nowych figur Piotra i Pawła,
– 8 kwietnia – poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę cegielni i elektrowni w Gródku,
– 1 września – przybycie nowego wikarego, ks. Władysława Malika oraz katechety dla gimnazjum ks. Zygmunta Kozubskiego,
– październik wojna na Bałkanach, wojska Czarnogóry, Serbii, Bułgarii i Grecji, pokonały wojska tureckie,
– listopad – częściowa mobilizacja i pogotowie wojenne – powstała panika, która spowodowała klęskę finansową w Austro-Węgrach.

1913
– styczeń – „wszystko stoi pod bronią” obsadzenie granicy Galicji wojskiem,
– 1-4 lutego – rekolekcje parafialne,

– 3-7 marca – rekolekcje dla inteligencji,
– 11 czerwca – wizytacja arcybiskupa Józefa Wilczewskiego, bierzmowanie,
– 20 lipca – pierwsza msza św. ks. Michała Witki, pochodzącego ze Stodółek,
– 14 września – odpust,
– 5 października – uroczystość Matki Bożej Różańcowej,
– 28 października – poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła w Czerlanach.

1914
– 28 marca – 9 kwietnia – Misje Święte oraz rekolekcje wielkopostne dla inteligencji,
– 28 czerwca – zamordowanie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony w Sarajewie,
– 28 lipca – wypowiedzenie wojny Serbii przez Austro-Węgry,
– 1 sierpnia – wypowiedzenie wojny Rosji przez Niemcy, i dalej:

– 20 sierpnia – śmierć papieża Piusa X,
– koniec sierpnia – wojska rosyjskie zajęły dużą część Galicji i stanęły pod Lwowem,
– 3 września – wybór papieża Benedykta XV, poddanie się Lwowa wojskom rosyjskim, po upadku miasta spalono w Gródku ze względów obronnych część zabudowań Przedmieścia Lwowskiego „Morgi”, gdzie stanęły armaty,
– 7-11 września – bitwa gródecka na szerokości Gródek-Bartatów przegrana przez wojska austriackie,
– 12 września – zajęcie Gródka przez wojska rosyjskie, skutkujący rabunkiem opuszczonych mieszkań, sklepów oraz okolicznych zabudowań dworskich, zbiorów na polach i lasów dokonanych przez wojsko oraz ludność, która ogołocona sama musiała kraść, by zaopatrzyć się na zimę.

1915
– 22 marca – poddanie się twierdzy Przemyśl wojskom rosyjskim,
– 3 czerwca – odzyskanie Przemyśla przez wojska austriackie, skutkujące wypieraniem wojsk rosyjskich od Sanu na wschód,
– 16 czerwca – zajęcie Gródka przez wojska austriackie, podpalenie żydowskiej dzielnicy, mostów i dworca przez ustępujące wojska rosyjskie, bitwa nad Wereszycą trwała do 20 czerwca,

– 22 czerwca – zajęcie Lwowa przez wojska austriackie,
– 5 sierpnia – zajęcie Warszawy przez wojska austriacko-niemieckie,
– 20 sierpnia – wypowiedzenie wojny Turcji przez Włochy,
– 25 sierpnia – wybuch cholery, czerwonki, tyfusu brzusznego i biegunki w Gródku i okolicach, zaraza trwała około 2 miesiące,
– listopad i grudzień – wybuch ospy,
– 14 października – wypowiedzenie wojny Serbii przez Bułgarię.

1916
– 17 stycznia – poddanie się Czarnogóry wojskom austriacko-węgierskim,
– 9 marca – Niemcy wypowiedziały wojnę Portugalii,
– 15 kwietnia – Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Portugalii,
– 29 sierpnia – odnowienie wielkiego ołtarzu,
– 27 sierpnia – wypowiedzenie wojny Niemcom przez Włochy, Rumunii przez Niemcy,
30 sierpnia – wypowiedzenie wojny Rumunii przez Turcję i Bułgarię, Bułgarii przez Włochy,
– 1 listopada – ogłoszenie przez państwa centralne niezależnego Królestwa Polskiego i autonomię Galicji, śmierć cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa I,
– 21 listopada – wstąpienie na tron Austro-Węgier Karola I.

1917
– 31 stycznia – zakończenie odnowy 5 ołtarzy,
– drożyzna na rynku,
– 1 lipca – ofensywa wojsk rosyjskich,
– 19 lipca – kontrofensywa wojsk Austrii i Niemiec, skutkujące zajęciem prawie całej Galicji,
– 14 sierpnia – wypowiedzenie wojny Austro-Węgrom i Niemcom przez Chiny,
– 10 grudnia – wymalowanie obrazu św. Antoniego z Padwy,
– grudzień – zawieszenie broni i rokowania pokojowe Rosji z państwami centralnymi.

1918
– 4 lutego – 50 lecie pożycia małżeńskiego przez Jana Teluka i Zofii z domu Kupińskiej,
– 5 lutego – państwa centralne zawarły pokój z nowopowstałą republiką Ukrainy,

– 3 marca – zawarcie pokoju z państwami centralnymi przez Rosję bolszewicką,
– 5 marca – zawarcie pokoju z Rumunią przez państwa centralne,
– 22 października – wybuch choroby hiszpańskiej,
– 1 listopada – ustąpienie rządu austriackiego z Galicji, objęcie tymczasowego zarządu krajem przez polską radę narodową od Krakowa do Przemyśla, od Przemyśla aż po wschód – ukraińską, powroty żołnierzy z frontów,
– 20 listopada – opuszczenie Gródka przez zarząd ukraiński, zajęcie miasta przez wojska polskie,
– 3 grudnia – całonocna bitwa o Gródek, wejście Ukraińców do miasta i powtórne zajęcie go przez Polaków.

1919
– 25 lutego – zawieszenie broni pomiędzy Polakami a Ukraińcami mające trwać do 17 marca,
– z 24 na 25 lutego – obrzucenie Gródka bombami i granatami przez Ukraińców,
– 8 marca – bombardowanie Gródka przez Ukraińców, które trwało do 15  marca,
– 20 kwietnia – natarcie polskie skutkujące zajęciem całej wschodniej Galicji i utworzeniem frontu przeciwko bolszewikom,
– 28 czerwca – podpisanie w Wersalu traktatu pokojowego kończącego I wojnę światową,
– 16 lipca – zakończenie malowania kościoła,
– 10 grudnia – świętokradztwo w kościele przez nieznanego złodzieja.

1920
– drożyzna,
– po stłumieniu rozruchów ukraińskich rozpoczęła się wojna z bolszewikami, zajęcie Kijowa i gwałtowny odwrót aż pod Lwów i Warszawę, grabież i zniszczenia przez bolszewików zajętych ziem, odepchnięcie bolszewików aż pod Berezynę i Dniepr,
– 14 września – odpust,

– 10 października – rozejm w Rydze pomiędzy Polską a Rosją Sowiecką,
– 12 grudnia – poświęcenie nowowybudowanego kościoła w Czerlanach.

1921
-25 lutego – droga krzyżowa w Czerlanach,
– 26-31 sierpnia – pielgrzymka do Częstochowy,
– 1 września – objęcie katechetury w gimnazjum przez ks. Kazimierza Bilczewskiego, kooperatorem został ks. Alojzy Juszczykowski,
– 14 września – odpust,
– 2 pażdziernika – procesja różańcowa.

1922
– 22 stycznia – śmierć papieża Benedykta XV, zasłużonemu dla sprawy odrodzenia Polski,
– 6 lutego – wybór nowego papieża, Piusa XI,
– 5-8 czerwca – wizytacja kanoniczna arcybiskupa Józefa Bilczewskiego,
– 6 czerwca – bierzmowanie i I komunia święta,
– 7 czerwca – I komunia święta, bierzmowanie, zwiedzanie cerkwi i Domu Polskiego w Dolinianach,

– 8 czerwca – I komunia święta i bierzmowanie w Czerlanach oraz zwiedzanie cerkwi w Uhercach a potem bierzmowanie w kaplicy,
– 9 czerwca – I komunia święta i bierzmowanie w Lubieniu,
– 14 września – odpust.

1923
– drożyzna,

– 20 marca – śmierć arcybiskupa ks. Józefa Bilczewskiego,
– 3 kwietnia – kradzież w kościele, złodzieja złapano,
– 22 maja – poświęcenie nowych dzwonów w miejsce zarekwirowanych w 1916 i 1917 przez Austriaków,
– 14 września – odpust.

1924
– długa mroźna zima, podtopienia na wiosnę,
– 1 czerwca – wprowadzenie przez rząd polski w miejsce marki nowy pieniądz –złoty polski,
– 14 września – odpust,
– październik – uroczystość Matki Boskiej Różańcowej.

1925
– 25 lutego – 5 marca – misja parafialna,
– 14 września – odpust,
– 8 grudnia – poświęcenie figury św. Teresy od Dzieciątka Jezus.

1926
– 27 lutego – śmierć dziekana i proboszcza gródeckiego, ks. Leonarda Moczarowskiego, który po objęciu probostwa w roku 1908, postawił kościoły w Czerlanach i Dolinianach,

– rok jubileuszowy ogłoszony przez papieża Piusa XI, w parafii gródeckiej kościołami jubileuszowymi na wsiach ogłoszono kaplice w Czerlanach, Dolinianach i Uhercach, w których odbyły się procesje,

– 8 sierpnia – poświęcenie odnowionych organów w kościele,
– 14 września – wybór ks. Kazimierza Bilczewskiego na nowego proboszcza.

1927
– maj – renowacja Misji Świętych,
– instalacja światła elektrycznego w kościele i na plebanii.

1928
– 16-17 czerwca – Kongres Eucharystyczny we Lwowie, z Gródka przybyła do miasta pielgrzymka do kościoła św. Elżbiety,
– 30 września – wiec protestacyjny w „Sokole” przeciwko uchwale Sejmu i Senatu domagającego się usunięcia religii ze szkół.

1929
– koniec stycznia-luty – największe od 100 lat mrozy w Polsce – nawet -38 stopni,
– wprowadzenie nowego rytuału przez Stolicę Apostolską,
– 2 stycznia – wprowadzenie codziennych wieczornych nieszporów,
– odrestaurowanie kościółku św. Barbary, kościoła w Czerlanach, częściowy remont plebanii.

1930
– wielki kryzys gospodarczy, zubożenie chłopów, przy jednoczesnym urodzaju i drożyźnie,
– walka polityczna obozu rządzącego z opozycją, nawet na najniższym szczeblu władzy, czego przykładem był inspektor szkolny w Gródku Jagiellońskim, który zabraniał używania sal szkolnych do spotkań innych niż rządowe,

– rekolekcje,
– 29 maja – poświęcenie dzwonu, podarowanego przez Józefę Pasternak z Przedmieścia Czerlańskiego,
– 16 listopada – wybory do Sejmu i Senatu przy dużym terrorze obozu rządzącego głosowania na BBWR.

1931

– rozpoczęcie budowy „Domu Parafialnego” z cegieł i kamieni pochodzących z ujeżdżalni wojskowej,
– uroczystość 1500-lecia Boskiego Macierzyństwa N.M.P,
– pierwsza niedziela adwentu – powstanie Ligi Katolickiej, która 8 grudnia przeprowadziła wiec protestacyjny przeciwko projektowi zmiany prawa nierozerwalności małżeństwa.

1932
– luty – obchody dziecięciolecia pontyfikatu Piusa XI,
– 2 lipca – koronacja cudownego obrazu Najświętszej Marii Panny w Horodnicy koło Lwowa,
– pielgrzymka do Częstochowy w 550 rocznicę sprowadzenia obrazu Matki boskiej z Bełza,
– grudzień – powstanie Katolickiego Związku Polek.

1933
– 1-9 kwietnia – misje parafialne, liczne nawrócenia Rusinów,
– 4-7 maja – wizytacja kanoniczna,
– 22 maja – budowa Domu Katolickiego na działce plebani koło kościoła, 5 czerwca poświęcenie kamienia węgielnego.

1934
– 2 kwietnia – ogłoszenie przez papieża Piusa XI Konstytucji Apostolskiej,
– lipiec – powódź w Małopolsce, nazwana „małym potopem”,
– jesień – oddanie Domu Katolickiego do użytku.

1935
– 12 maja – śmierć Józefa Piłsudskiego.

1936
– wrzesień – zakup nieruchomości koło kościoła przez Towarzystwo Szkoły Ludowej z prawem pierwokupu przez parafię rzymsko-katolicką w Gródku.

1937
– podjęcie walki z przewagą Żydów w gospodarce krajowej, zakładanie i rozwój firm katolickich, odebranie Żydom dostaw do wojska na rzecz Polaków,
– wiosna – przystąpienie do wyłożenia kostki w kościele w Czerlanach i doprowadzenie robót do końca,
– budowa parkanu kościelnego,
– styczeń – mianowanie proboszcza Bilczewskiego Tajnym Szambelanem Jego Świętobliwości Ojca Świętego Piusa XI,
– 31 lipca – mianowanie ks. Prałata Wilczewskiego proboszczem w Stanisławowie, administratorem mianowano ks. Józefa Stokłosę, wikariusza i katechetę szkoły męskiej,
– 14 września – odpust,
– 11 listopada – mianowanie proboszczem ks. Pawła Mikulskiego, dotychczasowego dziekana Konkolnik,
– 13 grudnia – odbył się Konsystorz papieski w Rzymie, papież przepowiadał, że jest to jego ostatni.

1938
– 5 marca – objęcie parafii przez ks. Pawła Mikulskiego,
– rozpoczęcie przez proboszcza starań o rozbudowę kościoła w Gródku i przygotowań do rozbudowy, powołanie komitetu ds. rozbudowy, który wypowiedział się o kryzysie gospodarczym i grożącej wojnie, ale wyraził zgodę,
– prace remontowe w domu parafialnym,
– marzec – zajęcie Austrii przez Niemcy i zakończenie wojny domowej w Hiszpanii,
– 29 czerwca – pierwsza msza święta ks. Michała Dunasa,
– 3 lipca – pierwsza msza święta ks. Zdzisława Semenca,
 – październik – zajęcie Śląska Cieszyńskiego przez Polskę,
– przeniesienie ks. Józefa Stokłosy do Rawy Ruskiej i ks. Jana Maniły(?) do Bełza, w ich miejsce przyszli ks. Władysław Wiatrowy na wikarego i katechetę szkoły żeńskiej i ks. Tadeusz Babiak jako katecheta szkoły męskiej.

1939
– 10 stycznia – śmierć papieża Piusa XI,
– 12 marca – wybór papieża Piusa XII,
– Wielki Post – rekolekcje,
– 11 czerwca – poświęcenie parafii Najświętszemu Sercu Jezusa,
– pierwsze msze nowowyświęconych księży – ks. Zdzisława Zubowicza i ks. Stanisława Płoszyńskiego,
– 2 lipca – poświęcenie kamienia węgielnego pod rozbudowę kościoła,
– sierpień – przeniesienie ks. Władysława Wiatrowego, w jego miejsce na wikarego i katechetę szkoły żeńskiej mianowano ks. Czesława Wehrsteina,
– 1 września – napaść Niemiec na Polskę bez wypowiedzenia wojny,
– 5 września – bombardowanie Gródka – dworca kolejowego i okolic, gdzie stały pociągi ewakuacyjne, śmierć poniosło 10 osób i było około 5o rannych,
– 13 września – zajęcie Gródka przez wojska niemieckie, walki wojsk gen. Sosnkowskiego pod Rodatyczami, Bratkowicami i Burghtalem,

– 14 września – odpust, kościół świecił pustkami,
– 22 września – poddanie się Lwowa wojskom bolszewickim,
– 24 września – opuszczenie Gródka przez wojska niemieckie i wejście wojsk bolszewickich do miasta, na których spotkanie komuniści oraz Żydzi wybudowali bramę triumfalną pomiędzy kościołem a starostwem, wyjazd proboszcza celem wywiezienia rodziny do Rzeszowa, w związku z obawą przed nielegalnym przekroczeniem nowej granicy niemiecko-sowieckiej –nie wrócił na probostwo, administrację objął wikary ks. Kazimierz Korfanty.

1941
– wznowienie prac rozbudowy kościoła, wstrzymanie w kwietniu prac przez Niemców,
– tyfus,
– 13 września – powrót proboszcza na parafię,
– 14 września – odpust.

1942
– „ciche” przyzwolenie władz niemieckich na dalszą rozbudowę kościoła,
– pierwsza akcja przeciwko Żydom – wywózka do lasu.

1943
– dalsza rozbudowa kościoła.

1944
– rozsyłanie przez Ukraińców listów anonimowych z rozkazem opuszczenia ziemi,
– dalsza rozbudowa kościoła.